De wijsheid zit in de natuur. We knikken allemaal ja als we dit horen, maar weten en beseffen we het ook écht? In Nederland vernietigen we aan de lopende band onze natuurgebieden. De gevolgen van onze ongezonde leefstijl zien we terug in stress, ziekte en depressies. De natuur wordt vaak geopperd als medicijn. We weten allemaal dat we meer buiten zouden moeten zijn, dat we gezonder moeten eten, en dat wat we aan het doen zijn met zijn allen, eigenlijk van de gekke is.
Mijn visie op het leven met de natuur kreeg een nieuwe betekenis na een verblijf bij een indianenstam in de Amazone. Dit zijn de observaties die ik wil delen.
Burn-outs en depressies komen niet voor
De inheemse bevolking noemt dit westerse ziekten. Het woord 'depressie' komt niet eens voor in hun inheemse taal. Wanneer ik dit benoem bij mijn lezingen, krijg ik vaak de opmerking: "Ja, maar zij hoeven geen hypotheek te betalen." Dat klopt, maar jouw oma wordt niet opgegeten door een jaguar, je slaapt niet in open hutten met wilde en giftige dieren om je heen, en je hoeft je eigen eten niet te verbouwen of te jagen. Het leven in de jungle is alles behalve comfortabel. Toch zouden de inheemse bewoners niet anders willen. Ik vroeg een zevenjarig meisje hoe ze de stad ervaarde. Ze vertelde dat ze er één keer geweest was en dat ze ziek werk omdat er geen dieren waren.
De natuur als medicijn
In de westerse wereld zien we medicijnen als pillen en poeders. Wist je dat meer dan 45% van alle medicijnen in de apotheek hun oorsprong hebben in de Amazone? Dat geldt ook voor 75% van de medicijnen die we tegen kanker gebruiken. Elke hectare (twee voetbalvelden) heeft zijn eigen unieke ecosysteem met planten, dieren en kruiden. Nu komt de grote grap: Minder dan 1% van alle planten in de Amazone is wetenschappelijk onderzocht. En terwijl jij dit artikel aan het lezen bent, worden er hectares vernietigd voor illegale bomenkap, mijnbouw en soya velden. Het woord 'medicijn' betekent in het Sanskriet: Wijsheid of intelligentie. Dat sluit aan bij de antwoorden die een willekeurige sjamaan zal geven als je hem vraagt waar hij zijn wijsheid vandaan heeft. Dan is het standaard antwoord: De planten hebben het ons verteld.
De planten als leraar
In de jungle is er geen universiteit of opleidingsinstituut zoals wij dat kennen. Lezen en schrijven bestaat daar niet dus er valt niets uit een boek te leren. De kennis wordt overgedragen van woord tot woord, van generatie tot generatie. Sjamanen in opleiding volgen hun hele leven zogenaamde plantdiëten. Dit zijn rituelen waarbij je weken- of maandenlang afgezonderd in het bos leeft. Vaak onder strikte regimes waarbij men geen suiker of zout mag nemen. Dit is om hun gevoeligheid te vergroten. Ze werken dan met medicinale planten en kruiden om van hun te leren. Onder andere het rapé medicijn en het hallucinogene ayahuasca. Zoals een stamhoofd mij ooit vertelde: Alle kennis en wijsheid zit in de planten, zij waren er namelijk eerst. Een vorm van connectie met de natuur die wij al lang vergeten zijn in de westerse wereld.
Verbinding door het leven in een stam
Het leven in een stam is bijzonder om te ervaren. Er heerst een verbinding die moeilijk na te bootsen is in onze celvormige maatschappij. De transparantie zorgt voor geen geheimen, een welkom voor iedereen, en een samenzijn. De mannen jagen, bouwen de hutten en doen het zware werk op het land. De vrouwen zorgen voor het eten, verzorgen de kinderen, en maken de kleding. Het klinkt ouderwets, maar de rolverdeling zorgt voor een hele duidelijke structuur die gehandhaafd moet worden, anders overleef je niet in deze omstandigheden. Een dag niet jagen, is een dag geen eten. Iedereen heeft zijn taak en verantwoording in de stam. Dat zorgt voor waardering en saamhorigheid.
Sjamanisme als religie
Zij noemen zichzelf de kinderen van ayahuasca. Het ceremoniële plantmedicijn vormt de rode draad binnen de gemeenschap. Soms drinken zij het meerdere keren per week om zichzelf te verbinden met de natuur ofwel hun god. Hun religie is te benoemen als Sjamanisme, wat betekent dat ze alles van moeder aarde eren en geloven dat ieder element zijn eigen ziel heeft. Dat is de reden waarom ze de veren van vogels dragen, de botten van dieren hergebruiken, en met planten werken. Zo werken ze met de krachten van de natuur.
Tot slot
De inheemse bevolkingen weten als geen ander dat ze afhankelijk zijn van de natuur. Als er kilometers verderop geboord wordt, verdwijnen de dieren. Als water vervuild raakt, sterven hun kinderen. En zodra de grond uitgeput raakt, moet de stam verplaatsen. In het westen denken we te weinig na over de gevolgen. Veel vragen over on ze herkomst zijn onbeantwoord. Het universum, god, de natuur, de liefde, Allah, je mag zelf invullen welke naam je geeft aan hetgeen wat de elementen heeft gecreëerd. De goden van onze religies zijn niet tastbaar. De natuur is het enige zichtbare wat zij achterlaten voor ons. Waarom maken we dan hun nalatenschap kapot?
